«اون یکی نماینده اختلاس کرد؟ پس همه‌شون فاسدن.»
«تو فرانسه یه عرب حمله کرد؟ پس همه مهاجرا خطرناک‌ان.»
صبر کن رفیق، اینا حرف حساب نیست. این، یه مغلطه‌ست. مغلطه‌ای که خیلی از ما توش افتادیم: تعمیم به کل.
تعمیم به کل یعنی چی؟
یه نفر یه کاری می‌کنه، ذهن ما فوری یه تابلو می‌زنه: «این قاعده‌ی همه‌ست».
مثلاً یه آخوند ماشین لاکچری داره، بعد ما نتیجه می‌گیریم: «پس همه آخوندا پول‌دارن!»
یا مثلاً تو صف مرغ دعوا میشه، بعد می‌گن: «ما ملت همیشه در حال نزاعیم.»
ولی واقعاً از یه نمونه، میشه نسخه‌ی کلی پیچید؟
خب نه. حداقل اگه دنبال شفاف اندیشیدن باشی، نه.
چرا ذهن ما این کارو می‌کنه؟
چون تنبلی می‌کشه. ذهن ما دنبال الگوئه، چون سریع‌تره.
ولی همین میانبرای ذهنی باعث می‌شن بیفتیم توی چاه مغلطه.
تو قسمت سوم فصل هفتم پادکست سانسورچی دقیقاً درباره همین حرف زدیم.
جایی که ذهن، از یه نمونه، یه ملت می‌سازه.
از یه اشتباه، یه برچسب همیشگی.
-
یه بار یه خانم با چادر تو اتوبوس بد برخورد کرد؟ خب فوراً می‌گن: «ببین اینا که چادری‌ان چقدر بداخلاق‌ان!»
-
یه ماشین با پلاک سپاه خلاف کرد؟ پس: «این نظامیا هیچ‌کدوم قانون حالیشون نیست!»
-
یه پزشک خطا کرد؟ کل سیستم درمانی رو می‌کوبیم.
آره، درد داریم. خشم داریم. ولی اگه دنبال فهمیدنیم، نه فقط خالی‌کردن، باید مراقب مغلطه‌ها باشیم.
-
تو آمریکا یه سیاه‌پوست جرم کرد؟ رسانه‌های راست‌گرا سریع تیتر می‌زنن: «افزایش خشونت میان سیاه‌پوستان!»
-
یه مهاجر تو آلمان جرمی کرد؟ میشه خوراک احزاب ضد‌مهاجر.
-
یه زن مشهور فمینیست حرفی بی‌ربط زد؟ سریع می‌نویسن: «فمنیستا از واقعیت دورن!»
اینا دقیقاً همون تعمیم به کله. ابزار عالی برای پروپاگاندا.
تعمیم، ابزار سانسوره!
عجیبه نه؟ اما واقعیت داره. تعمیم، یه ابزار سانسوره.
چطوری؟
وقتی یه «نمونه منفی» رو هی بزرگ کنی، بقیه واقعیتا حذف می‌شن.
سانسور یعنی این: چیزی رو نگه داری، تا بقیه دیده نشن.
پس چیکار کنیم؟
۱. نمونه رو از قاعده جدا کن. هر کیس یه کیسِ.
۲. از خودت بپرس: آیا شواهد کافی برای این حکم کلی دارم؟
۳. باور کن آدم‌ها پیچیده‌ان. هیچ گروهی یک‌دست نیست. نه آخوندها، نه پلیس، نه مهاجرها، نه حتی فمینیست‌ها.
تلنگر آخر
اگه هر کسی با یه تجربه تلخ، کل دنیا رو می‌کوبید، هیچ امیدی نمی‌موند.
شفاف اندیشیدن، یعنی گاهی بگی: «این یه نمونه‌ست، نه قاعده‌ی کل.»
تو هم اگه خواستی بری عمیق‌تر توی این بحث، قسمت سوم فصل هفتم سانسورچی منتظرته.
چیزی رو تعریف کردیم که خیلی وقته تو زندگی‌هامون هست، ولی هیچ‌وقت حواسمون بهش نبوده.
🎧 گوش بده، چون شاید داری با تعمیم زندگی می‌کنی… نه با واقعیت.